Ricardo Cao: “O CITIC da UDC ten un gran percorrido como ponte entre ciencia e empresa”
venres, 17 de novembro do 2023
O
investigador do CITIC da UDC, Ricardo Cao, repasa nesta entrevista a
súa traxectoria de 35 anos ao servizo da ciencia. As matemáticas e
a estatística reportáronlle grandes logros na súa carreira, con
máis de 200 traballos de investigación e a oportunidade de
colaborar con numerosos investigadores de todo o mundo. Deles destaca
o máis recente COVIDBENS, co que cumpriu o dobre obxectivo de
servizo público nun momento social crítico, por unha banda; e o
reto científico, por outro, de xerar un modelo estatístico
altamente eficiente e aplicábel a outras problemáticas sanitarias
como a gripe.
Desde
2008, o CITIC da UDC significa para Ricardo Cao “unha magnífica
plataforma para que o seu equipo puidese desenvolver proxectos
singulares sobre a funcionalidade estatística”. En datas recentes
o INE recoñeceu a versatilidade da súa traxectoria co Premio
Nacional de Estatística, unha distinción “colectiva” que lle
honra e atafega á vez e lémbralle que “a investigación non se
fai en solitario”. É precisamente o factor humano o principal
valor que define o traballo de Ricardo Cao; tamén o punto de mira á
hora de abordar cuestións tan de actualidade como a Intelixencia
Artificial. Para el trátase “dunha ferramenta de enormes
posibilidades” á que debemos buscar solución ao enorme problema
de “rumbo” que expón con “algoritmos máis complexos e
análises máis refinadas” e con control.
-Nas
súas máis de tres décadas de experiencia participou
en máis de 200 investigacións. Cal foi a que máis lle marcou?
-Polo
seu impacto social e a súa vertente colaborativa destacaría o
proxecto COVIDBENS, na que 20 investigadores de distintos ámbitos e
moi diferentes traballamos moito tempo sen chegar mesmo a coñecernos
fisicamente para achegar a nosa contribución á loita contra a
pandemia. Foi un traballo interdisciplinar, no que puidemos realizar
un seguimento da epidemia de coronavirus SARS-CoV-2 a través da
análise das augas residuais, chegando a predicir os posibles brotes
con ata 18 días de antelación respecto aos datos reportados polo
sistema sanitario. Pero non só iso, desde o punto de vista da
investigación, este proxecto permitiunos traballar na procura de
modelos estatísticos máis eficientes de epidemioloxía baseada en
augas residuais, que non conviría esquecer, porque resultaron moi
útiles e poderíanse seguir usando como se está facendo noutros
países da UE e aplicando en enfermidades como a gripe.
-Precisamente,
estes e outros proxectos fixéronlle merecedor do Premio Nacional de
Estatística 2023, a máxima distinción a nivel nacional que se pode
obter, como recibiu este recoñecemento?
-O
primeiro, síntome moi honrado e agradecido polo premio, que
considero que pertence tamén aos máis de 60 investigadores e
investigadoras cos que traballei ao longo destes anos. É importante
subliñar que a investigación non se fai en solitario, a
colaboración con científicos doutras áreas é fundamental porque
este é un traballo interdisciplinario.
-A
estatística xoga un papel fundamental na sociedade
actual, e a súa importancia é cada vez maior en diversos eidos,
desde a ciencia e a investigación ata a toma de decisións no ámbito
empresarial e gobernamental...
-Eu
vexo a estatística como unha ferramenta indispensable e para moitas
cousas, non só para a investigación senón tamén para fomentar o
espírito crítico na sociedade, para saber interpretar de onde
proceden os datos.
A
estatística existiu desde as antigas civilizacións, pero desde hai
máis dun século sentáronse as bases da disciplina moderna. O que
se viu hai un século foi a potencia que ten na análise de datos a
utilización de técnicas matemáticas como a teoría de
probabilidade. O que ocorría entón é que o dato era moi escaso.
Había que utilizar métodos que permitisen obter a maior cantidade
de información posible cos poucos datos dispoñibles.
Na
actualidade, con todo, pasa todo o contrario, nalgúns casos temos
tan inxentes cantidades de datos que non podemos usar as técnicas
clásicas polo lentísimo que sería computacionalmente facer eses
cálculos. Por iso, as técnicas flexibles teñen un auxe incrible,
pero estas requiren do uso da computación de altas prestacións,
para que se poidan analizar os datos de forma máis rápida, o que
facemos traballando cos nosos colegas investigadores do CITIC nesta
área.
E
outro reto ao que nos temos que enfrontar neste momento son os
problemas de rumbo na análise de datos, é dicir, lograr que a
mostra que utilicemos sexa representativa e non parcial. De feito, no
noso grupo estamos agora traballando especificamente neste aspecto,
para eliminar os problemas de rumbo de datos.
-Mencionaba
a colaboración que se leva a cabo entre as distintas áreas do
CITIC: IA, Ciencia e Enxeñería de Datos, Computación de Altas
Prestacións e Ciberseguridade. Trátase de disciplinas fundamentais
para o progreso tecnolóxico e o benestar da sociedade actual...
-Si,
o CITIC comezou a súa actividade en 2008 e eu incorporeime tres anos
despois ao centro, que tivo un percorrido moi interesante. Por unha
banda, desde o punto de vista colaborativo, ao fomentar a interacción
e o traballo conxunto entre os grupos de informática, por exemplo.
Un labor que nos permitiu concorrer a proxectos de gran calado como o
que recentemente nos concedeu o Instituto Nacional de Estatística.
E
non só con outros investigadores senón tamén coa empresa. O CITIC
da UDC ten un gran percorrido como ponte entre ciencia e empresa e
como plataforma competitiva en proxectos internacionais.
Precisamente, ir de aliados coas empresas permítenos posicionarnos
no mercado.
De
feito, unha das prioridades da Universidade debe ser estreitar a
colaboración da UDC coas empresas e as administracións. Tamén
fomentar a participación a todos os niveis é esencial nun mundo
globalizado e para abrir o horizonte da Universidade á
internacionalización. Trátase de xerar unidades de investigación
conxuntas que permitan competir no escenario global. A súa aposta
estratéxica polos centros singulares como o CITIC, con profesionais
TIC altamente demandados hoxe en día, constitúe unha excelente
panca de impulso.
-A
Coruña, coa sede da AESIA ou a Cidade das TIC atópase moi ben
posicionada.
-Si,
desde logo estamos moi ben posicionados. Por unha banda, a Cidade dás
TIC é un gran proxecto que vai favorecer a interacción entre a
investigación e a empresa. Imos poder dispoñer dun espazo coa
formación de alto nivel, no que tamén estarán as empresas, e isto
vai traer á cidade da Coruña iniciativas de gran calado, o que
tamén será moi bo para o tecido empresarial e non só o local,
senón a nivel autonómico e mesmo estatal.
Doutra
banda, temos tamén a sede da AESIA, a primeira axencia deste tipo en
Europa.
O
feito de estar na Coruña permitiranos traballar moi en contacto coa
cidadanía e facer tamén un labor divulgativo, á vez que contribuír
á regulación no tratamento dos datos.